In 2018 neemt arts en astronaut André Kuipers deel aan het televisieprogramma ‘Verborgen Verleden’. Zijn zoektocht naar voorouders brengt hem onder meer naar Veenhuizen. Hij ontdekt dat zijn oudvader Gerrit Lut een groot deel van zijn laatste levensjaren hier heeft doorgebracht.

GERRIT LUT
Alleen onder de sterren

Ooit was de smalle en donkere Choorsteeg in Leiden de woonplaats van beroemde stadsgenoten en de nabije kerk verzamelplaats voor de befaamde Pilgrim Fathers. In 1824 is daar weinig meer van te merken. De meeste Leidenaars zijn straatarm. Ook metselaarsknecht Jan en fruitverkoopster Sara Albert, die er in dat jaar hun zoon Gerrit krijgen.

Halverwege de zeventiende eeuw hield de familie Lut zich bezig met lakens weven, maar die industrie is in de stad ingestort door jarenlange oorlogen en economische crisis.

Tegenslag op tegenslag
Als Gerrit zes jaar is, overlijdt zijn vader en hertrouwt zijn moeder met een boekbindersknecht van vierenvijftig jaar. Gerrit wordt schoenmaker en gaat zes jaar in militaire dienst. Op zijn vijfentwintigste trouwt hij met Lena Remmeling. Ze wonen dan in een andere woning aan de Choorsteeg en krijgen samen zes kinderen. In 1877 overlijdt Lena. Het jongste kind is dan dertien jaar oud.

De kinderen vliegen uit: de meisjes trouwen, de jongens worden ambachtslieden. Een van hen wordt timmerman bij de marine in Den Helder, een ander vertrekt naar Rotterdam.

Het is niet gemakkelijk om in de negentiende eeuw aan werk te komen. Zeker niet als je, zoals Gerrit, op leeftijd bent. Met zijn kinderen de deur uit, raakt hij aan lager wal. Hij wordt bij de drukke toegangsweg tot Den Haag aangetroffen ‘bedelend, met den pet in den hand.’ Hij is dan zestig jaar en al zeven jaar alleen.

Meerdere veroordelingen
De rechtbank stuurt hem naar de Rijkswerkinrichting Ommerschans. Wanneer de jongste dochter Maria trouwt, staat op de huwelijksakte dat haar vader daar vast zit. Gerrits kinderen zijn dus op de hoogte van zijn lot, maar kunnen of willen niet voor hem zorgen. In totaal wordt Gerrit acht maal veroordeeld wegens bedelen en landlopen. De laatste zes keren brengt hij door in Veenhuizen. Bij zijn vijfde veroordeling wordt er een signalementsfoto van hem gemaakt.

Tussendoor keert hij telkens terug naar Leiden, waar hij soms werk vindt als sjouwer.
Maar werk vinden blijft lastig. In 1901 wordt hij zwervend en met ‘niets van waarde’ aangehouden in ’s-Hertogenbosch. Weer moet hij naar de Rijkswerkinrichting Veenhuizen.
In 1903 overlijdt hij daar; in het hospitaal van Veenhuizen. Hij wordt begraven in een anoniem graf op de begraafplaats, ook wel het ‘Vierde Gesticht’ genoemd.

Zwerven en ontdekken
Zoon Gerrit junior krijgt tien kinderen. Een nazaat, Emil Lut, is schoolmeester geworden. Hij heeft in zijn zoektocht naar zijn bijzondere achternaam en geïnspireerd door het Pauperparadijs van Suzanne Jansen en naar de ‘Friese’ achtergrond van de familie ontdekt, dat de voorouders uit Holland en Duitsland kwamen.

Uit hun nageslacht wordt bijna een eeuw later André Kuipers geboren, die in 2004 en 2011 naar de sterrenhemel reisde waar zijn voorouder langgeleden verlangend naar zal hebben gekeken.